Pancerna Bitwa o Stargard 1

Unternehmen Sonnenwende (z niem. Operacja Przesilenie dnia z nocą), znana również jako Pancerna Bitwa o Stargard – jedna z ostatnich głównych niemieckich pancernych akcji na froncie wschodnim, która miała na celu zmianę sytuacji strategicznej Niemiec na froncie wschodnim.

Radzieckie operacje pomiędzy styczniem a kwietniem 1945 roku. Niemiecka operacja „Sonnenwende” jest widziana jako niebieska strzałka wskazująca ku południu na południe od Szczecina. Żródło: Ministerstwo Obrony ZSRR

Cel
Celem operacji „Sonnenwende” było zatrzymanie wojsk marsz. Żukowa, tak aby atak na Berlin był opóźniony o kilka tygodni. Pierwotny plan operacji zakładał jednoczesne uderzenie z północy z rejonu Stargardu Szczecińskiego i z południa z rejonu Głogowa i Gubina, jednak ze względu na trudności logistyczne, sytuację na innych odcinkach frontu oraz upór Hitlera, który nie pozwolił na ewakuację wojsk z Kurlandii ostatecznie zdecydowano się przeprowadzić jedynie uderzenie z północy. Celami operacji były także: zadanie maksymalnych strat nieprzyjacielowi, odblokowanie zgrupowania niemieckiego w okolicach Choszczna i odblokowanie Kostrzynia.
Mocno rozciągnięte skrzydło 1 Frontu Białoruskiego dawało szansę wbicia klina z północy od strony Stargardu Szczecińskiego i od południowego wschodu. W ten sposób od zaopatrzenia odcięte zostałyby atakujące siły wojsk radzieckich. Plan przewidywał natarcie z rejonu Stargardu w kierunku Kostrzynia i Gorzowa Wielkopolskiego oraz dalej na spotkanie ofensywy, która miała nastąpić od granicy słowackiej.

Przygotowania
Na dowódcę operacji Hitler planował Himmlera, ale po zdecydowanym sprzeciwie Guderiana wobec tej kandydatury, na dowodzącego wyznaczono generała Wencka, który wracając z Berlina po konferencji z Hitlerem na stanowisko dowodzenia 17 lutego, pod miejscowością Altlandsberg uległ poważnemu wypadkowi samochodowemu, zasypiając za kierownicą i uderzając w balustradę mostu. Ciężko rannego zastąpił gen. Hans Krebs.
Na początku lutego zaczęto koncentrować wojska niemieckie, składające się m.in. z wojska III Korpusu Pancernego SS, które przegrupowano z Kurlandii, ochotników z Finladii, Holandii, Danii: 11 DGPanc SS „Nordland”, 23 DGPanc SS „Nederland” i 27 DGPanc SS „Langemarck”, a spod Baden-Baden transportem kolejowym przybyła 10 Dywizja Pancerna SS Frundsberg.

Ruch Oddziałów – Źródło: Stargard Nieznany

Przebieg
Ofensywa rozpoczęła się 15 lutego 1945 roku z rejonu Suchania w kierunku południowym na Choszczno. Nacierającym wojskom udało się połączyć z oddziałami pod Choszcznem i utworzyć do nich wąski korytarz. Następnego dnia ruszyło główne uderzenie, z linii pomiędzy Stargardem a jeziorem Miedwie. Pomimo osiągnięcia pewnych sukcesów terenowych i zniszczenia wielu czołgów radzieckich, natarcie miało dość słabe tempo. 17 lutego generał Wenck uległ wypadkowi samochodowemu, co wyłączyło go z dowodzenia. Wieczorem tego samego dnia rozpoczęły się kontrataki oddziałów radzieckiej 3. Armii Uderzeniowej i natarcie niemieckie zostało praktycznie powstrzymane. Następnego dnia Niemcy oficjalnie wstrzymali dalsze działania zaczepne.
10 Dywizja Pancerna SS została włączona do XXXIX Korpusu Pancernego. Działania zaczepne 10. Dywizji Pancernej SS napotkały na silną obronę wojsk sowieckich. Następnego dnia dywizja nacierała w kierunku Morzycy (niem. Blumberg), obchodząc pozycje wojsk sowieckich. Dalej atak 2 batalionu 10 Pułku Pancernego SS i 22 Pułku Grenadierów Pancernych SS był skierowany na południowy zachód do Żalęcina i Moskorzyna. Na przedmieściach tego miasta dowódca 7 kompanii 10 Pułku SS – Ostuf. Riedel zniszczył 13 nieprzyjacielskich czołgów. 1 batalion 10 Pułku Pancernego SS nacierał bardziej na południe w kierunku Lubiatowa. Tam wspierał natarcie 4 Dywizji Policyjnej Waffen SS. 23 lutego dywizja przeszła do odwodu i została wycofana do Stargardu.
W walkach o tereny miedzy Małą Iną a Iną brali udział żołnierze Volkssturmu oraz Walończycy. Fala szturmowa przesunęła się tylko o około dziesięć kilometrów na południe. Niemcy zdobyli przed północą Kolin i Morzycę. Był to jedyny sukces. Sztaby już wtedy sygnalizowały energiczne kontrataki Rosjan. Zdołano wedrzeć się na krótki czas do przydworcowej części Dolic, gdzie doszło do zaciekłego pojedynku, w którym Niemcy wykorzystywali pociąg pancerny. Nad centrum ofensywy, nad Stargard wysłano całą masę samolotów rosyjskich. O dwudziestej drugiej w świetle rac rozpoczęło się niszczenie miasta. Najsilniejsze uderzenie Rosjan zostało skierowane na wzniesienie Lipia Góra (k. miejscowości Przewłoki), który był ważnym węzłem drogowym. Zajęło tam pozycję siedemdziesięciu niemieckich żołnierzy. Porucznik Capelle otrzymał rozkaz utrzymania się na wzniesieniu przez dwadzieścia cztery godziny. Ostatecznie obrona ważnego punktu zakończyła się niepowodzeniem.

Rezultat
Operacja zakończyła się porażką niemiecką. Za cenę dość dużych strat własnych, udało się jedynie przesunąć linię frontu o 18-20 kilometrów, odbić Banie oraz Pyrzyce i wycofać część sił z kotła pod Choszcznem. Długofalowym efektem ofensywy było utwierdzenie marszałka Żukowa w przekonaniu, że przed zdobyciem Berlina, konieczne jest zabezpieczenie swojej prawej flanki poprzez oczyszczenie z Niemców Pomorza Zachodniego. Wynikiem tego było rozbicie Grupy Armii „Wisła” w realizowanej II fazie operacji pomorskiej.

Zestawienie Sił

Wehrmacht
Do operacji wydzielono ponad 1200 czołgów, ale w ciągu trzech dni walki paliwo i amunicja uległy wyczerpaniu.
11. Armia (generał Felix Steiner):
– XXXIX Korpus Pancerny (Generalleutnant Karl Decker)
– III Korpus Pancerny SS (Generalleutnant Martin Unrein)
– X Korpus SS (Generalleutnant Günther Krappe)

Armia Czerwona
Elementy 1 Frontu Białoruskiego (dokładny skład armii nie jest znany ze względu na brak źródeł):
– 47 Armia
– 61 Armia
– 70 Armia
– 3 Armia Uderzeniowa
– 1 Armia Pancerna Gwardii
– 2 Armia Pancerna Gwardii

Żródła:
Antony Beevor, Berlin 1945 Upadek. Kraków: Znak, 2002. Str. 91
Janusz Gajowniczek, Polskie Ślady, Dolice 2011, praca zbiorowa, rozdział 4.5 s.80
Janusz Ledwoch, Waffen SS. Jednostki pancerne, Warszawa 1993, seria: Militaria, nr 1, s. 49
L.Degrelle, Zdarzyło się w XX wieku- Front Wschodni 1941-1945, Wspomnienia, rozdz. IX Śmiertelna walka na Pomorzu, s. 301-322.